Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách học tập. Từ soạn luận văn đến giải toán, ChatGPT mang lại tốc độ và sự tiện lợi mà vài năm trước còn là điều viển vông. Nhưng phía sau những lợi ích ấy, các nhà khoa học bắt đầu cảnh báo một hệ quả khó ngờ: não bộ học sinh hoạt động ít đi khi quá phụ thuộc vào AI.

Một nghiên cứu mới đây kéo dài 4 tháng đã làm rõ điều này. Kết quả không chỉ khiến giới giáo dục lo lắng, mà còn gợi mở một câu hỏi lớn: Liệu chúng ta đang tạo ra một thế hệ thông minh hơn, hay một thế hệ “ngại tư duy”?

AI và lớp học hiện đại: Bạn đồng hành khó thay thế

Điểm mạnh nhất của AI là khả năng hỗ trợ tức thời. Một học sinh đang mắc kẹt với bài toán xác suất lúc nửa đêm có thể nhận ngay lời giải thích chi tiết từ ChatGPT thay vì chờ đến giờ học hôm sau. Không dừng lại ở đó, AI còn có thể phân tích kết quả học tập để đề xuất tài liệu phù hợp cho từng cá nhân – thứ mà lớp học truyền thống khó thực hiện.

AI còn mở rộng cánh cửa sáng tạo: một ý tưởng viết luận có thể được biến thành sơ đồ trực quan, một đoạn văn mô tả biến thành hình ảnh minh họa. Nhờ vậy, học sinh có nhiều công cụ hơn để trình bày ý tưởng của mình.

Rõ ràng, AI mang lại một “cú hích” cho giáo dục. Nhưng chính ở chỗ nó quá hữu ích, con người lại có nguy cơ lệ thuộc.

Thí nghiệm MIT: Khi não bộ giảm hẳn nỗ lực tư duy

Trong nghiên cứu, 54 sinh viên được chia làm ba nhóm: một nhóm tự viết, một nhóm dùng Google, và một nhóm sử dụng ChatGPT. Trong suốt quá trình viết luận, các nhà khoa học đo hoạt động não bằng thiết bị EEG.

Kết quả gây sốc: nhóm dùng ChatGPT có hoạt động não thấp nhất, đặc biệt ở các vùng liên quan đến ngôn ngữ và ghi nhớ. Nói cách khác, khi AI “gánh hộ”, não bộ gần như không còn phải nỗ lực nhiều.

Đáng chú ý, hơn 80% người dùng ChatGPT không nhớ nổi nội dung của bài luận do chính mình tạo ra khi được yêu cầu tóm tắt lại. Trong khi đó, nhóm tự viết duy trì được khả năng nhớ và phân tích tốt hơn nhiều.

Các chuyên gia gọi hiện tượng này là “ủy thác nhận thức” – con người giao toàn bộ quá trình suy nghĩ cho máy, khiến não bộ quen dần với sự lười vận động.

Tác động dài hạn: Mất phản biện, suy yếu trí nhớ

Nếu xu hướng này tiếp diễn, nguy cơ lớn nhất chính là sự mai một tư duy phản biện. Học sinh có thể thụ động chấp nhận câu trả lời đầu tiên từ AI mà không đặt câu hỏi ngược lại.

Không chỉ vậy, việc đồng loạt dựa vào cùng một công cụ có thể dẫn đến sự đồng hóa trong cách viết, cách nghĩ – những “bài luận rập khuôn” thiếu giọng văn cá nhân. Về lâu dài, chúng ta có thể chứng kiến một thế hệ biết cách “sử dụng công cụ” nhưng không còn khả năng tự phân tích và sáng tạo.

Giải pháp: Biến AI thành đối tác, không phải chiếc nạng

Thay vì cấm đoán, điều cần thiết là học cách khai thác AI đúng cách:

• Học sinh: Đừng chỉ ra lệnh “viết hộ tôi một bài luận”, hãy yêu cầu AI phản biện quan điểm của bạn, chỉ ra lỗ hổng trong lập luận, hoặc gợi ý tài liệu tham khảo.

• Giáo viên: Đổi cách ra đề. Các bài tập nên khuyến khích học sinh vận dụng AI để nghiên cứu, nhưng buộc phải tổng hợp và đưa ra kết luận cá nhân.

• Phụ huynh: Trò chuyện cởi mở với con về việc dùng AI. Đồng thời khuyến khích hoạt động ngoài màn hình – đọc sách, chơi thể thao, tham gia tranh biện – để rèn luyện khả năng tư duy độc lập.

Kết luận: AI mạnh, nhưng tư duy con người mới là cốt lõi

AI trong giáo dục vừa là cơ hội, vừa là thách thức. Nó giúp học nhanh hơn, cá nhân hóa hơn, sáng tạo hơn. Nhưng nếu học sinh ỷ lại hoàn toàn, trí não sẽ trở nên thụ động, phản biện và sáng tạo bị bào mòn.

Tương lai của giáo dục không nằm ở việc AI làm thay, mà ở chỗ con người biết sử dụng AI như công cụ, chứ không biến mình thành cái bóng của máy móc.

Xem thêm:

ASUS Zephyrus G14 2025 vs G14 2024: Bước nhảy vọt biến “huyền thoại” thành quá khứ?

Thông tin liên hệ

• Địa chỉ: 82 Quán Nam – Kênh Dương – Lê Chân – Hải Phòng
• Số điện thoại: 0981.919.595
• Fanpage: Trung tâm laptop máy tính Hải Phòng
• Website: Maytinhhaiphong.com